English De festivalzomer van 2023 zit erop. De Vlaamse media belichtte opnieuw rijkelijk deze ware volksfestijnen, inclusief wat er misliep. Er waren doden te betreuren op Tomorrowland en misnoegde muziekliefhebbers geraakten niet in de Barn van Rock Werchter. Naar jaarlijkse gewoonte betaalden we weer wat meer voor pintjes. In de marge hiervan wenden festivalgangers aan de toenemend aanwezige “cashless” polsbandjes, die ze doorgaans met grote vreugde omarmen, omdat ze het zware festivalleven een tikkeltje verlichten.
Wanneer je een betalend festival voor het eerst betreedt ontvang je een polsbandje. Vroeger fungeerde dat enkel om je vervolgens toegang te verlenen tot het festivalterrein. Tegenwoordig is het gangbaar dat dit bandje over een QR-code beschikt. Soms scan je deze om toegang te krijgen tot het festival. Daarnaast en belangrijker fungeert deze QR-code meer en meer als middel om je drank- en eetbonnen te beheren. Je scant de QR-code met je betaalapplicatie om als het ware bonnen te kopen en je laat je QR-code scannen aan de toog om af te rekenen. Je leeft zogenaamd cashless en zorgelozer op deze festivals.
De ethische Vlaamse hacker Inti De Ceukelaire wees op enkele risico’s verbonden aan deze innovatie (blogartikel). Zo zouden kwaadwilligen je resterende consumptiesaldo naar zichzelf kunnen overschrijven, je toegang tot het festival misschien afnemen of je privacy schenden, door te achterhalen wat je waar en wanneer spendeerde. Dit laatste introduceert mijn bredere bekommernis voor onze samenleving bij dergelijke vernieuwingen: wat met onze privacy!?
Ik ben van mening dat geen enkel bedrijf, overheidsinstantie, mijn moeder of ikzelf dient te weten wat ik waar en wanneer spendeer op een festival. Bijgevolg zit ik met vele onbeantwoorde vragen. Welke gegevens verzamelt een festival allemaal van zijn bezoekers? Wat doet het festival met die gegevens? Aan wie verkoopt ze die gegevens? Wat doen de kopers van die gegevens ermee? Is het festival verantwoordelijk voor wat kopers van de gegevens ermee doen? Word ik op basis van de verzamelde gegevens specifiek commercieel of voor andere doeleinden getarget? Anonimiseren festivals de gegevens, op welke manier en hoe garanderen ze die anonimiteit?
Als festivals bovenstaande vragen transparant durven te beantwoorden en de publieke opinie veroordeelt deze gegevensverzameling niet, dan kunnen we als samenleving deze innovatie omarmen. Zo niet, dan doen vertegenwoordigers van het volk er goed aan om een wettelijk kader voor dergelijke gegevensverzameling uit te bouwen en burgers te beschermen tegen potentiële nare gevolgen.
Op het niveau van het individu, zou elke persoon een duidelijke, eerlijke gelegenheid moeten krijgen tot een opt-out of afwijzing van deze gegevensverzameling. Daarom zouden ten eerste festivals de “privacy policy” of “terms and conditions” omtrent hun gegevensverzameling moeten verduidelijken. Ten tweede zouden festivals het accepteren van dergelijke legalese teksten niet mogen afdwingen of daartoe aanzetten. Zoals Inti De Ceukelaire waarschuwt, maak je best op voorhand een account aan, opdat kwaadwilligen je resterende consumptiesaldo niet kunnen afnemen. Daarnaast motiveren festivals je om op voorhand een account aan te maken door je kortingen aan te bieden. Een account aanmaken zal doorgaans minstens vereisen, dat je je emailadres bekendmaakt en de gegevensverzameling accepteert. De financieel bewuste festivalganger krijgt bijgevolg geen duidelijke en eerlijke kans op privacy.
Mijn betoog voelt een beetje als onbillijk aan, omdat ik dreig de betalende festivals, waar ik zo van hou, tot zondebok te maken van een praktijk, die alomtegenwoordig is. Ook sommige gratis (stads)festivals stuwen hun bezoekers in de richting van gegevens delen, door het gebruik van speciale festivalkaarten aan te moedigen of te verplichten. Veel breder gezien is massale gegevensverzameling van consumenten de bittere realiteit. Je moet beducht zijn voor elk “smart” toestel dat je gebruikt, zoals stofzuigers (Mashable), de poppen van je kind (The Verge) of zelfs een rectale thermometer (Vice). Iets met een directe internetverbinding of indirect via je smartphone kan informatie over je verzamelen om erna te worden verpakt en verkocht in functie van andermans belangen. Zo werkt het “surveillance capitalism” aldus Shoshana Zuboff, professor op emeritaat van de Harvard Business School (boek en VPRO documentaire). Je spendeergedrag op festivals is daarbij niet meer dan de zoveelste druppel, maar hopelijk degene die de emmer doet overlopen en het tij doet keren…